ص:2

آیت الله علی پناه اصلانی اشتهاردی (مجموعه حیات نیکان جلد 8)

کد: 1524

نویسنده: فاطمه عزیزخان

ناظر محتوایی: سعید عباس زاده

تهیه کننده و ناشر: مرکز پژوهش های اسلامی صدا و سیما

ویراستار: مرضیه علاقه بند

طراح جلد: حمید حاجی رمضانعلی

نوبت چاپ: اول / پاییز 1388

شمارگان: 2000 بها: 8000 ریال

حق چاپ برای ناشر محفوظ است

نشانی: قم، بلوار امین، مرکز پژوهش های اسلامی صدا و سیما

تلفن: 2919670-0251 دورنگار: 2915510 - 0251

www. irc.ir info@irc.ir

شابک: 4-106-514-964-978 / ISBN: 978-964-514-106-4

ص:3

ص:4

ص:5

ص:6

بچه ها در سایه درخت نشسته بودند و بازی می کردند. ام کلثوم عرق پیشانی اش را پاک کرد و باز دسته آسیاب را چرخاند. صدای خرد شدن گندم ها در سر و صدای شاد بچه ها گم شده بود. ام کلثوم با دستی، گندم ها را آرام آرام در آسیاب می ریخت و با دستی دیگر دسته آسیاب کوچک را می چرخاند.

علی پناه به طرف مادرش دوید و پرسید: کی ناهار می خوریم؟

مادر لبخندی زد و درحالی که به کیسه گندم اشاره می کرد، جواب داد: وقتی اینها را آرد کردم. بعد با خود گفت: تا غروب باید دو کیسه دیگر را هم آرد کنم.

علی پناه به چهره آفتاب سوخته و خسته مادر نگاه کرد. دانه های درشت عرق از زیر چارقد گل دار مادر روی پیراهنش می چکید و او همچنان دسته آسیاب را می چرخاند.

صدای در خانه بلند شد. علی پناه به طرف در چوبی خانه دوید و با کمک خواهرش در را باز کرد. زن کدخدا بود. مادر برای لحظه ای سر بلند کرد و گفت: بفرمایید. زن کدخدا گفت: خسته نباشی. آرد ما آماده است؟

ام کلثوم به کیسه کنار دیوار اشاره کرد. زن کدخدا گفت: این هم مزدش. چهار عباسی به علی پناه داد و پسرش را که پشت در بود، صدا کرد. پسر «یاالله» گفت و کیسه آرد را از گوشه حیاط برداشت. علی پناه به سکه ها نگاه کرد. این پول را مادرش با زحمت بسیار به دست آورده

ص:7

بود. وقتی سکه ها را به مادرش داد، تاول ها و زخم های دست او را بهتر دید.

مادر بلند شد. آفتاب به وسط آسمان رسیده بود و صدای مؤذن از دور دست می آمد. مادر کنار حوض نشست، وضو گرفت و به نماز ایستاد. علی پناه با کنجکاوی مادرش را نگاه کرد. چهره نگران مادر همیشه در نماز آرام بود.

مادر سلام نماز را که داد، رو به بچه ها گفت: زود غذایتان را بخورید. آسیه خانم منتظر است. علی پناه به کاسه ماست و چند قرص نان خیره شد. مادر برایش لقمه ای گرفت و گفت: در مکتب خانه حواست به حرف های آسیه خانم باشد. علی پناه لقمه را از دست مادر گرفت و گفت: چشم.

ص:8

علی پناه که حالا یازده سال داشت و هر آنچه آسیه خانم در مکتب خانه گفته بود، یاد گرفته بود، رو به شیخ یحیی کرد و با خجالت پرسید: می توانم بعدازظهرها بیایم؟ شیخ یحیی از پشت میز بلند شد. به تکه ابری که از پشت شاخه و برگ درخت انگور پیدا بود نگاهی کرد و گفت: می توانی بیایی.

لبخند روی صورت آفتاب سوخته علی پناه نشست. شیخ یحیی کتابی را از طاقچه برداشت و باز پشت میز نشست. علی پناه خداحافظی کرد و رفت.

نگاه شیخ یحیی به جای خالی علی پناه بود. با خودش گفت: قرآن را خوب خواند و اشعار حافظ، سعدی و مولانا را هم روان می خواند. شاگرد خوبی است.

شیخ یحیی کتاب را باز کرد تا تصمیم بگیرد که فردا از کجای کتاب به علی پناه درس دهد.

(((

آب بین بوته ها می چرخید و آرام به سرتاسر مزرعه می رفت. باد، برگ های پونه را که در دیواره جوی، سبز شده بودند، تکان داد. ام کلثوم بقچه نان و پنیر را باز کرد. چند برگ پونه کَند و در آب زلال جوی شست. سپس دستش را سایه بان چشمانش کرد و بچه هایش را صدا زد. _ علی پناه کجایی؟

_ به برادرت هم بگو بیاید.

ص:9

علی پناه با بیل چند سنگ را از جوی آب کنار زد و همراه برادرش پیش مادر رفت. عطر پونه ها و نان تازه، آنها را به اشتها آورد. مادر کتری را از روی آتش برداشت و برای هر دو پسرش چای ریخت. علی پناه گفت: تمام مزرعه آبیاری شد. علف های هرز را هم چیدم. سپس با عجله چای را سر کشید و بلند شد: باید بروم. مادر پنیر و چند برگ پونه را روی نان گذاشت و دستش داد: تا برسی پیش شیخ، این را هم بخور.

علی پناه به راه افتاد. آفتاب در آسمان بدون ابر می تابید و گرمایش را بر زمین می ریخت. علی پناه لقمه نان و پنیرش را خورد. از کنار مزرعه ها که رد می شد، شعرهایی را که حفظ کرده بود با خود زمزمه می کرد. از مزرعه تا خانه شیخ یحیی راه زیادی بود و او این فاصله را با تکرار مطالبی که یاد گرفته بود، می پیمود.

به خانه شیخ یحیی تقوی رسید. در چوبی خانه نیمه باز و صدای پسرهای هم درسش از داخل حیاط بلند بود. علی پناه به سمت آنها رفت. بچه ها در سایه داربست درخت انگور نشسته بودند و درسی را که قرار بود آن روز شیخ یحیی بپرسد، مرور می کردند.

علی پناه کنار بچه ها نشست. شیخ یحیی از پشت پنجره اتاق، به حیاط نگاه کرد. علی پناه را دید که به یکی از شاگردان چیزی می گوید و بعد از او می خواهد حرف هایش را تکرار کند. شیخ یحیی در اتاق را باز کرد. شاگردان با عجله به اتاق آمدند و کنار هم روبه روی شیخ نشستند. شیخ یحیی به پسری که چند دقیقه قبل با علی پناه هم بحث

ص:10

شده بود، رو کرد و سؤالی از کتاب لمعه از وی پرسید. پسر با اطمینان جواب درست را گفت. شیخ یحیی سر تکان داد و سؤال دیگری پرسید. پسر کمی فکر کرد، نگاهی به علی پناه انداخت و جواب سؤال را گفت. شیخ با رضایت، کتاب لمعه را گشود و ادامه بحث دیروزش را آغاز کرد.

علی پناه تا شانزده سالگی در اشتهارد ماند و نزد شیخ یحیی تقوی؛ جامع المقدمات، مغنی، مطول و مقداری از قوانین معالم و لمعه را خواند.

ص:11

ساخت. علی پناه سوره ای را خواند و قرآن را بست. مادر پرسید: مأموران، اجباری(1) نمی برند؟ علی پناه گفت: نه، رضاخان که رفت،(2) دیگر کسی به سربازها کاری ندارد.

سال ها قبل که علی پناه می خواست به قم برود، از طرف دولت گفتند، طلبه ها اول باید سربازی بروند و بعد درسشان را ادامه بدهند. برای همین علی پناه در اشتهارد ماند؛ چون نمی خواست سرباز شاه باشد و از حکومت اطاعت کند.

مادر لبخندی زد. کنار صندوق چوبی نشست و درش را باز کرد. می خواست وسایل سفر پسرش را آماده کند. مادر گفت: خدا را شکر که رضاخان ظالم به سزای اعمالش رسید.

بقچه ای را برداشت. علی پناه از اتاق بیرون آمد. دسته ای کبوتر در آسمان پرواز می کردند. علی پناه پرواز آنها را تماشا کرد. صدای اذان از مسجد محله بلند شد. کنار حوض نشست. وضو گرفت و به سمت مسجد به راه افتاد.

(((

مادر برای آخرین بار به او نگاه کرد. پسرش دیگر بزرگ شده بود و همراه چند نفر از دوستانش به قم می رفت. ماشین در جاده خاکی که در دل دشت پیچ و تاب خورده بود، پیش می رفت. گرد و غباری که از پشت ماشین بلند می شد، صورت مادر را تار کرده بود. علی پناه به جثه

ص:12

کوچک مادرش خیره شد و خداحافظی کرد، گرچه می دانست مادر صدای او را نمی شنود.

ام کلثوم آن قدر ایستاد که ماشین در افق به نقطه کوچکی تبدیل و بعد هم ناپدید شد. علی پناه در فکر بود. درباره قم بسیار شنیده بود:

_ شهر خشک و گرمی است.

_ اما حرم بی بی صفایی دارد که گرمی هوا را فراموش می کنی.

_ مدرسه فیضیه نزدیک حرم است و می توانی هر وقت دلت تنگ شد، به حرم پناه ببری.

علی پناه سرش را به صندلی ماشین تکیه داد و به بیرون نگاه کرد. ماشین از تهران گذشت و در جاده قم به راهش ادامه داد. وقتی ماشین ایستاد، شوق دیدن گنبد حرم، بی تابش کرده بود. گنبد طلایی حرم زیر نور خورشید می درخشید. سلام کرد و وارد حرم شد. به نیابت از مادر و پدرش زیارت خواند و دعا کرد که هیچ گاه آنها را از یاد نبرد. خدا دعایش را اجابت کرد و علی پناه همیشه نماز قضا برای آنها خواند و روزه های بسیار برایشان گرفت. برای پدری که هیچ خاطره ایی از او نداشت، ولی همه از خوبی اش می گفتند و مادری که همیشه زحمت می کشید و با سختی کار کرده بود تا فرزندانش بزرگ شوند.

درددل با حضرت معصومه علیهاالسلام او را آرام کرد. با اطمینان به طرف فیضیه به راه افتاد. وقتی به آنجا رسید، پشت در، تعداد زیادی از طلبه ها را دید که به انتظار ایستاده بودند. از دیدن طلبه های جوان هم خوشحال

ص:13

شد و هم متعجب. خوشحال از اینکه با وجود مخالفت های حکومت با دین و مذهب و کارهایی که برای دور کردن جوان ها از اسلام انجام داده بودند، هنوز مشتاقان تحصیل در حوزه، بسیار بودند. متعجب از اینکه می دید بسیاری از طلبه ها از راه های بسیار دور و حتی از کشورهای دیگر برای ثبت نام آمده و تمام سختی ها را به جان خریده اند.

ص:14

جلو رفت. آیت الله خمینی سؤالی پرسید و او پاسخ داد. دقت آیت الله خمینی او را متعجب کرد. مقداری از پاسخ را اشتباه گفته بود. آیت الله خمینی گفت: از اول حاشیه می خوانی.

علی پناه به بقیه سؤال ها درست پاسخ داد و در امتحان ورودی قبول شد. حجره اش را نشانش دادند؛ حجره پنجم. بعد از اینکه وسایل و کتاب هایش را در حجره گذاشت، به حیاط مدرسه نگاه کرد. طلبه ها سرگرم مرتب کردن حجره هایشان بودند. فکر کرد. حاشیه را پیش چه کسی برود. چند طلبه را پیدا کرد که آنها هم باید حاشیه را از اول می خواندند. آنها استادی را می شناختند که اهل تبریز بود. علی پناه با آنها همراه شد. استاد پذیرفت و درس تفسیر و حاشیه را برایشان شرح داد. علی پناه خیلی زود با تمام طلبه ها آشنا شد. مدتی گذشت. او و بعضی از دوستانش، در فهم برخی درس ها دچار مشکل شده بودند. علی پناه به یاد آیت الله خمینی افتاد. یک روز نزد ایشان رفت و گفت: شما به حجره ما می آیید یا ما خدمت برسیم؟ آیت الله خمینی گفت: من می آیم.

وقتی طلبه ها فهمیدند که ایشان به حجره آنها می آیند، زود همه جا را مرتب کردند و از خوشحالی، به بقیه دوستانشان هم خبر دادند. حجره پر شده بود. آیت الله خمینی آمد و درس اسفار را گفت. هر روز که می گذشت فهم درس ها برای علی پناه راحت تر می شد و جواب همه سؤال هایش را

ص:15

از ایشان می گرفت. از صبح تا شب علی پناه در کنار استادان حوزه، درس می آموخت و شیرینی فهمیدن و یاد گرفتن را می چشید. روزها از پی هم می آمدند و می گذشتند. علی پناه پنج شنبه ها و جمعه ها در جلسه درس اخلاق امام خمینی شرکت می کرد. دیدن مردم و اهل بازار در جلسه درس برایش جالب بود. بازاری ها با شوق و علاقه بسیار به فیضیه می آمدند؛ زیرا شنیده بودند امام حرف هایی می زند که به درد دنیا و آخرتشان می خورد.

علی پناه، عمامه اش را بر سر گذاشت، نعلینش را پوشید و به راه افتاد. وقتی به جلسه درس اخلاق رسید، از دیدن آن همه جوان تعجب کرد. هر هفته به دیدن آدم های جدید عادت کرده بود، ولی آمدن جوان های غیر طلبه، برایش عجیب تر بود. کنار دیوار، یک جای خالی پیدا کرد و نشست. امام آمد. همه به احترام ایشان بلند شدند. امام روی منبر نشست و شروع به صحبت کرد. همه سر تا پا گوش شده بودند. امام به نقل از آیت الله شاه آبادی گفت: «خداوند وقتی عالم را خلق کرد، در مرحله آخر، عالم دنیا، مرکب از همه کرات، ماه و خورشید و ستارگان را آفرید و پس از خلقت، نام دنیا را بر آن نهاد؛ یعنی پست تر از عوالم دیگر».

علی پناه به فکر فرو رفت. به دنیا فکر کرد و به ظواهر فریبنده اش. به دنیایی که باید پلی می شد برای رسیدن به آخرت. جلسه تمام شد، ولی هنوز علی پناه در فکر بود. به آسمان نگاه کرد و با خودش گفت:

ص:16

همه اینها بازیچه است. به زمین نگاه کرد و باز گفت: اگر دنیا چنین است پس همه آن بازی است.

صحبت چند نفری را که از کنارش می گذشتند، شنید:

_ چرا برای دنیایی به این پستی باید دروغ بگوییم؟

_ خدایی که آن قدر مهربان است که دنیای پستش چنین است، پس آخرت را چطور آفریده است؟

_ چطوری می توان از پستی دنیا دور ماند؟

هر کس سؤالی داشت. علی پناه از شنیدن سؤال های آنها خوشحال شد. حرف های امام همه را به فکر انداخته بود. مجبورشان کرده بود که بی تفاوت از روزهای زندگی شان نگذرند. با دقت به دوروبرشان نگاه کنند. بازاری ها و جوان های غیرطلبه، با پرسش هایی که در ذهنشان بود، از فیضیه خارج شدند. علی پناه همان طور کنار دیوار نشسته بود. به جای خالی امام در بالای منبر نگاه می کرد و حر ف های ایشان را در ذهنش تکرار می کرد. «... در مرحله آخر، عالم دنیا، مرکب از همه کرات، ماه، خورشید و ستارگان را آفرید...».

از جایش بلند شد و آخرین جمله را به یاد آورد: «پست تر از عوالم دیگر».

وی از استادهای دیگری چون آیت الله مرعشی نجفی، گلپایگانی، زنجانی، ادیب تهرانی، مرتضی حائری و عبدالرزاق گایینی نیز بهره برد.

ص:17

ص:18

خودش تکرار می کرد: «این دو بزرگوار برای مذهب شهید شدند. اگر انسان به کتاب آنها مشغول باشد، توفیق او زیاد می شود».

او علاقه داشت تا بیشتر وقتش را برای تدریس طلبه های سطح مقدماتی بگذارد و با دل سوزی به دیگران می گفت که با دقت بیشتری لمعه درس بدهند.

یک روز استاد اشتهاردی در مدرسه حاجی، ممتحن بود. همه طلبه هایی که باید امتحان می دادند، آمده بودند. وی به همراه دو ممتحن دیگر، آقای صلواتی و آقای بنی فضل، آمدند. برای هر طلبه صفحه ای را مشخص کردند. طلبه ای که نوبتش بود، آمد و صفحه ای را که از قبل برایش مشخص شده بود، خواند و جمله ای از عبارت کتاب لمعه را چنین خواند:

و جهاد من یَدِهم.

ممتحنین گفتند: غلط است.

طلبه باز جمله را خواند: و جهاد مَنْ یَدُهم.

ممتحنین گفتند: غلط است.

طلبه گیج شده بود و دوباره خواند: و جهاد مَنْ یَدَهم.

گفتند: غلط است.

ص:19

طلبه ناراحت و عصبانی شده بود. با حالت اعتراض گفت: از نظر اعراب، «یَد» یا منصوب(1) است یا مجرور(2) و یا مرفوع(3). من هر سه حالت را خواندم، چگونه غلط است؟!

گفتند: درست جمله این است: و جهاد مَنْ یدْهَمُ؛ یعنی جهاد کسانی که هجوم می کنند. طلبه متوجه اشتباه خود شد. نام استادش را پرسیدند. جواب داد و گفت: استادمان هم این گونه به ما یاد داده است.

آقای بنی فضل گفت: «درست است! استادشان ده درس می گوید و همه آنها به همین صورت است.» استاد اشتهاردی به فکر فرو رفت، بعد به دوستانش گفت: «تقصیر ماست؛ چون تدریس درس های پایین را رها کردیم.» آقای بنی فضل و آقای صلواتی در تأیید حرفش سر تکان دادند. استاد اشتهاردی ادامه داد: «اگر این شخص نمی تواند درست امتحان بدهد به این دلیل است که مدرس او لمعه را خوب نخوانده و نمی تواند آن را درست تدریس کند».

ص:20

سخنرانی ها را می شنید، به فقر و بیچارگی مردم فکر می کرد و دنبال راهی می گشت تا خود و مردم را از این فلاکت بیرون بیاورد. استاد اشتهاردی بیشتر از گذشته به اشتهارد می رفت و سعی می کرد مردم را آگاه کند. در بازار، مسجد، مدرسه و حتی در مهمانی ها درباره ستم و خیانت حکومت می گفت و از مردم می خواست ساکت ننشینند.

یک شب در خانه اش بود که صدای در بلند شد. در را باز کرد. مأموران ساواک به حیاط خانه ریختند و آنجا را محاصره کردند. استاد اشتهاردی با آرامش گفت: چه می خواهید؟ مأموری جلو آمد. روبه رویش ایستاد و گفت: باید برویم.

اهل خانه با نگرانی از او خواستند نرود، ولی آرامش وی، آنها را کمی دلداری داد. استاد اشتهاردی عبایش را پوشید. عمامه اش را بر سر گذاشت و به راه افتاد. او همراه مأمورها سوار ماشین شد. همه همسایه ها به کوچه آمده و نگران بودند. ماشین ها به طرف کرج حرکت کردند. نیمه های شب بود که به کرج رسیدند. از خیابان های خلوت شهر گذشتند تا به ساختمانی رسیدند. ماشین ایستاد. یکی از مأمورها گفت: «پیاده شوید.» استاد اشتهاردی پیاده شد و با دو مأمور که دو طرفش ایستاده بودند، به سمت ساختمان به راه افتادند. از چند راهروی طولانی و تاریک گذشتند تا به اتاقی رسیدند. یکی از مأمورها گفت: چشم هایش را ببندید.

چشم بند را که روی چشمانش گذاشتند، با کمک مأموری از چند پله بالا رفت. از چند اتاق رد شد و به سالن بزرگی رسید. آنجا

ص:21

چشم بند را برداشتند. برای لحظه ای همه جا را تاریک دید تا اینکه آرام آرام چیزهایی را که در سالن بود، تشخیص داد، یک میز بزرگ وسط سالن بود، دو صندلی و چراغ روشنی که از سقف آویزان بود.

_ بنشینید.

یکی از مردها که کنار دیوار ایستاده بود، این را گفت و جلو آمد. آیت الله اشتهاردی همان طور ایستاده بود و به نقطه نامعلومی نگاه می کرد.

_ خوش آمدید!

مرد زیر نور چراغ ایستاد. آیت الله اشتهاردی او را شناخت؛ رئیس ساواک کرج بود و بارها به آیت الله اشتهاردی اخطار داده بود که درباره مسائل حکومتی حرفی نزند، ولی آیت الله اشتهاردی در برابر کارهای نادرست حکومت نمی توانست ساکت بنشیند.

رئیس ساواک روبه روی استاد اشتهاردی ایستاد. گره کرواتش را محکم کرد و گفت: من برای شما احترام زیادی قائلم. بعد سیگاری روشن کرد و منتظر واکنش استاد اشتهاردی شد. ولی ایشان حرفی نزد و همان طور با آرامش به او نگاه می کرد.

رئیس ساواک به مأموری که کنار در بود، اشاره کرد. مأمور چشم بند را جلو آورد و بر چشم استاد اشتهاردی گذاشت و از همان راهی که آمده بودند، بازگشتند.

ص:22

ص:23

تکیه داده بود، حرف متولی مسجد را تکرار کرد: دور از چشم مأمورها می توانید بروید.

استاد اشتهاردی به طرف حیاط مسجد رفت. کنار در، نعلینش را پوشید و رو به جمعیت گفت: من اگر حرفی می زنم، فکر اینجایش را هم کرده ام. و با اطمینان از در اصلی مسجد خارج شد. مأمورهای ساواک با دیدن ایشان تعجب کردند. وی با آرامش کامل از کنار مأموران گذشت. مأموران نمی دانستند چه کنند.

ص:24

کنند. ایشان نپذیرفت و فرمود: «چون بانی این مجلس من هستم، نیامدن من انصاف نیست. خواهم آمد، هر اتفاقی که بیفتد».

طلبه ها مسیر حرکت آیت الله گلپایگانی به سمت مدرسه فیضیه را زیر نظر گرفتند و تعدادی از آنها از ایشان محافظت می کردند. مأموران ساواک هر لحظه بیشتر می شدند. آیت الله گلپایگانی از مقابل آنها عبور کرد. آیت الله اشتهاردی هم همراه ایشان بود و می دید که مأموران ساواک بسیار زیاد هستند، ولی از مردم عادی کسی آنجا نیست. هیچ کدام از مأمورها به آیت الله گلپایگانی سلام نکردند. آنها همراه ایشان وارد مسجد شدند. با آمدن آیت الله گلپایگانی مراسم عزاداری آغاز شد و حاج آقای انصاری سخنرانی کرد. از مصائب اهل بیت: می گفت که یک مرتبه کسی از بین جمعیت فریاد زد: «صلوات».

صدای صلوات بلند شد. حاج آقای انصاری می خواست به سخنانش ادامه دهد که باز صدای صلوات بلند شد. آیت الله اشتهاردی به جمعیت داخل حیاط مدرسه، نگاه کرد و مأموران ساواک را شناخت. یکی از همان ها بود که بی دلیل صلوات می فرستاد. حاج آقا انصاری گفت: هر وقت گفتم، صلوات بفرستید. همان مرد فریاد زد: صلوات.

در جمعیت همهمه پیچید. آقای انصاری از منبر پایین آمد. تعدادی از طلبه ها دور او حلقه زدند و ایشان را از مدرسه بیرون بردند. لحظه به لحظه بر تعداد مأموران ساواک اضافه می شد. همه نگران جان آیت الله گلپایگانی بودند. به اصرار طلبه ها، ایشان به یکی از حجره های مدرسه

ص:25

رفت. یکی از طلبه ها گفت: باید آماده باشیم. به چند طلبه قد بلند و قوی هیکل اشاره کرد. آنها جلو آمدند. به آنها گفت: همین جا می مانید.

چند طلبه، شاخه های بلند درخت را کَندند و در دست گرفتند. یکی از آنها گفت: با اینها می شود جلوی حمله ساواکی ها را گرفت. دیگری گفت: جرئت نمی کنند به حجره نزدیک شوند. طلبه ای که از همه قد بلندتر بود و هیکل تنومندش جلوی درِ حجره را سد کرده بود، گفت: هر اتفاقی که بیفتد، ما از اینجا دور نمی شویم.

آیت الله اشتهاردی دوازده نفر از طلبه های قوی هیکل را دید که با رضایت خاطر مراقب حجره هستند. وضعیت عجیبی پیش آمده بود. مأموران ساواک نظم جلسه را به هم زدند. آیت الله گلپایگانی به یکی از طلبه ها گفت: «هرچه فشار آوردند و اذیت کردند و مرا هم کشتند، شما کاری نداشته باشید».

گرد غم بر چهره طلبه ها نشست. آیت الله اشتهاردی با نگرانی به حرف های ایشان گوش می داد: «آنها می خواهند فیضیه را قتلگاه کنند و به پای روحانیت بنویسند».

صدای داد و فریاد بلند شد. مأموران ساواک به جان طلبه ها افتاده بودند. هر کسی را که می دیدند، می زدند. تعداد مأمورها آن قدر زیاد بود که طلبه ها نمی توانستند مقابله کنند. درهای مدرسه بسته شده بود تا مردم به کمک طلبه ها نیایند.

ص:26

خون، همه جای مدرسه را رنگین کرده بود. ساواکی ها تعدادی از طلبه ها را به پشت بام بردند و از آنجا به پایین پرت کردند.

در روز شهادت امام صادق علیه السلام، فاجعه ای در مدرسه فیضیه رخ داد که حکومت پهلوی هیچ گاه نتوانست آن را از تاریخ پاک کند و خاطره آن برای همیشه در ذهن ها ماند و بعدها انقلاب اسلامی ایران را به رهبری امام خمینی رقم زد. فاجعه مدرسه فیضیه در سال 1342 رخ داد.

ص:27

آیت الله اشتهاردی سلام کرد. خواست وارد نانوایی شود که آیت الله اشتهاردی نان های داغ را به طرفش گرفت. رفتگر یکی از نان ها را برداشت و تشکر کرد.

آیت الله اشتهاردی هر روز خودش به نانوایی می رفت و برای اهل خانه نان تازه می خرید. به خانه که برگشت، همه بیدار شده بودند. محسن رو به پدرش کرد و گفت: باز هم شما نانوایی رفتید؟

همه دور سفره نشستند. مادر نان ها را داخل سفره گذاشت و چای ریخت. محسن چایی اش را شیرین کرد، ولی قاشقی ندید تا چایی اش را هم بزند. از جایش بلند شد و قاشق آورد. از پدرش یاد گرفته بود، اگر چیزی خواست، دیگران را از سر سفره بلند نکند. بارها دیده بود که پدرش برای آوردن لیوان، نان، یا هر کار دیگر، به کسی چیزی نمی گفت، بلکه خودش آن کار را انجام می داد.

محسن و برادرش، محمدتقی، همه حواسشان به پدر بود. می دیدند که او چطور آرام غذا می خورد و نمی گذارد لقمه ای نان دور ریخته شود. همیشه نان های بیات را پدر می خورد و می گفت: «نباید نعمت خدا حرام شود.» نظم پدر در کارها، سبب شده بود که محسن و محمدتقی از کودکی یاد بگیرند، هر کاری را به موقع انجام دهند. دیدن مهربانی پدر با مادر و اهل خانه، به محسن و محمدتقی یاد داده بود که مهربان باشند و به ویژه به مادر احترام زیادی بگذارند.

ص:28

پدر آماده رفتن شد. آفتاب تازه طلوع کرده بود. آیت الله اشتهاردی به سمت مسجد امام به راه افتاد. همیشه سر وقت می رفت تا وقت طلبه ها ضایع نشود. بعد از نماز ظهر هم به خانه برمی گشت. گاه مهمانی به همراه خود داشت و آن وقت در کارهای خانه بیشتر کمک می کرد. محسن و محمدتقی می دیدند که پدر چگونه مهمان را احترام می کند، وسایل پذیرایی را فراهم می سازد و از هیچ خدمتی کوتاهی نمی کند.

زمانی که مهمان می خواست برود، پدر حتی کفش های او را مرتب می کرد و این کار سبب می شد که مهمان بیشتر شرمنده مهمان نوازی آیت الله اشتهاردی شود.

بچه ها با دیدن رفتار پدر یاد گرفتند چطور زندگی کنند. پدری که در حرف و عمل یکسان بود و به بچه ها درست زندگی کردن را آموخت.

ص:29

نیز که دفاع از کشور و میهن را بر خود واجب می دانست، راهی جبهه شد.

دیدن نوجوانان و جوانان که با شوق و علاقه برای پاسداری از کشورشان آمده بودند، برای آیت الله اشتهاردی یادآور خاطرات دوران انقلاب بود. جبهه، فقط دود و آتش و توپ و تفنگ نبود. رزمنده ها از هیچ فرصتی برای یادگیری غافل نمی شدند. آیت الله اشتهاردی بعد از نماز جماعت، برایشان از دین و دنیا می گفت و از آخرت و آمادگی سفر به آنجا. او جوانان و نوجوانان را تشویق می کرد که درس بخوانند، به دور و برشان خوب نگاه کنند و درست فکر کنند. همیشه سنگری که نمازخانه لشکر بود، از رزمند ه ها پر می شد. انگار خواب و خوراک نداشتند. خستگی برایشان بی معنا بود.

آیت الله اشتهاردی تسبیحات حضرت زهرا علیها السلام را زیر لب گفت و از سر سجاده بلند شد. روبه روی رزمنده ها ایستاد و شروع به صحبت کرد. او با دیدن چشم های مشتاق رزمنده ها از حرف زدن برای آنها خسته نمی شد: «بودن شما در اینجا عبادت است».

سخنرانی کوتاه بعد از نماز جماعت همیشه برپا بود. بعد از آن رزمنده ها به سنگرهاشان می رفتند. آسمان پر ستاره شب روی سر آنها پهن شده بود، گویی ستاره ها هر شب چشم انتظار نجواهای شبانه آنها بودند.

آیت الله اشتهاردی هر شب می دید که رزمنده ها برای نماز شب بیدار می شوند. گوشه ای خلوت و دنج پیدا می کنند و نماز می خوانند. در نور

ص:30

مهتاب شانه های ستبر آنها می لرزید و با خدا راز و نیاز می کردند. بعد از آن عده ای برای شناسایی به مأموریت می رفتند و عده ای سر پست های نگهبانی.

آیت الله اشتهاردی به هر جای جبهه که می رفت، این صحنه ها را می دید و به چنین جوانانی افتخار می کرد.

ص:31

پشتوانه سال ها مطالعه و پژوهش، کتاب های بسیاری برای طلبه ها تألیف کرد و آموخته هایش را در اختیار دیگران قرار داد. آثاری، چون مدارک عروة الوثقی در 25 جلد و حاشیه وسیله النجاه اصفهانی، تقریر درس آیت الله بروجردی از آن جمله اند. وی از تدریس در سطح مقدماتی حوزه استقبال می کرد و نظرش این بود که طلبه ها باید این سطح را پرمایه و درست فرا بگیرند. سال ها هر پنج شنبه و جمعه در مدرسه فیضیه درس اخلاق می داد. طلبه های جوان و بسیاری از روحانیان که حلاوت حرف های ایشان را چشیده بودند، هر هفته در این جلسه ها شرکت می کردند.

ص:32

ص:33

ص:34

عکس

عکس

ص:35

عکس

عکس

ص:36

عکس

عکس

ص:37

عکس

عکس

ص:38

عکس

ص:39

عکس

ص:40

بانک اطلاعات اندیشمندان مرکز پژوهش های اسلامی صدا و سیما در رابطه با آیت الله شیخ علی پناه اشتهاردی علاوه بر چاپ نوشته حاضر، ضبط تعداد 739 دقیقه راش و تولید برنامه تلویزیونی مستند لحظه باران و نماهنگ مسافر آفتاب و در آرشیو خود اطلاعات مکتوب از این شخصیت را دارا می باشد و هرگونه تقاضا از طرف محققین، برنامه سازان و علاقمندان را پاسخگو و آماده دریافت اطلاعات در این خصوص می باشد.

تلفن تماس:2933830-0251

آدرس سایت و پست الکترونیکی:

Emial: _ www.irc.ir